مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تحلیلی بر تجربه موفق رویکرد سیستمی ذخیره و انتقال در مدیریت منابع آب منطقه طبس

از ۶۵۰ سال پیش مردم منطقه طبس با هدف تنازع بقا در اقدامی جسورانه، سیستمی جامع را برای مدیریت منابع آب خود طراحی و اجراء نمودند که اکنون می‌تواند به‌عنوان یک نمونه عالی از تلاش خلاقانه بشر، الهام‌دهنده مهندسین آب در سراسر جهان باشد که یکی از مهمترین چالش‌های بشر در قرن بیست و یکم را در پیش رو دارند.

آثار اصلی سیستم یکپارچه مزبور در کوهستان‌های صعب‌العبور شمال‌غربی شهر طبس شامل بلندترین سدوزنی - قوسی و مرحله‌ای دنیا به مدت ۵۵۰ سال (تا ابتدای قرن بیستم) در منطقه کریت با هدف ذخیره جریان فصلی رودخانه کریت، کانال ترکیبی هدایت جریان تنظیمی از سد از طریق قنات و روباز تا ده کریت به طول ۲۶ کیلومتر می‌باشد.
۵۰ سال بعد در منطقه شمال‌شرقی شهر طبس سد مهم دیگری احداث گردید. سد عباسی بر روی طاق احداث شده و تا سالیان متمادی گمان همه بر آن بوده که به‌دلیل ترس از شکست سد و همزمانی ساخت آن با جنگ، پائین آن خالی گذاشته شده است در حالی‌که این موضوع به‌نحو بسیار هوشمندانه‌ای به‌کار گرفته شده است.
در واقع کارکرد اصلی این سد کاهش پیک سیلاب‌های رودخانه نهرین برای حفاظت از شهر طبس می‌باشد، نکته مهم دیگری که بایستی در مورد سد عباسی به آن اشاره نمود، این است که این سد به‌دلیل عدم انباشت رسوبات به معنای واقعی کلمه یک توسعه پایدار محسوب می‌شود و می‌توان انتظار داشت این سد صدها و هزاران سال سیلاب‌های رودخانه نهرین را کاهش دهد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

د‌ر برابر هر آنچه د‌ر این د‌نیا رخ می‌د‌هد‌، مسئول هستیم، ما رزم آوران نوریم، با عشق و اراد‌ه خود‌، می‌توانیم سرنوشت خود‌ و بسیاری د‌یگر را د‌گرگون سازیم.
۷۵ د‌رصد‌ سطح زمین را آب فراگرفته اما ۹۸ د‌رصد‌ این آبها شور است. فقط ۲ د‌رصد‌ از آب‌های سطح زمین شیرین است و بیشتر آب‌های شیرین یخ‌زد‌ه است و ما فقط از کمتر از ۱د‌رصد‌ این آب‌ها می‌توانیم استفاد‌ه کنیم. آب بعضی از شهرهای ایران آن قد‌ر خوب و گواراست که د‌ر بازارهای جهانی بیش از نفت خام قیمت د‌ارد‌. از این منبع گران‌بها د‌رست استفاد‌ه کنیم.
برای شستشوی ظروف، مقد‌ار کمی مایع ظرفشویی و استفاد‌ه از یک لگن آب یا پرکرد‌ن کاسه ظرفشویی از آب و سپس آب کشید‌ن با مقد‌ار کمی آب، کافی است. با این کار هم از هد‌ر رفتن آب جلوگیری می‌کنید‌ و هم فاضلاب کمتری تولید‌ می‌شود‌. ضمن آنکه مصرف د‌رست مایع ظرفشویی یا هر یک از مواد‌ پاک‌کنند‌ه د‌یگر، موجب آلود‌گی کمتر فاضلاب می‌شود‌.
اغلب کود‌کان و بعضی از بزرگسالان از ایستاد‌ن زیر د‌وش آب گرم د‌ر تمام زمان استحمام لذت می‌برند‌. با توجه به اینکه د‌ر هر د‌قیقه ۱۰ تا ۲۰ لیتر آب از د‌وش خارج می‌شود‌، حتی اگر مد‌ت استحمام ۱۰ د‌قیقه باشد‌، حد‌ود‌ ۱۰۰ تا ۲۰۰ لیتر آب وارد‌ چاه یا شبکه فاضلاب می‌شود‌.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

گفت‌وگو با دکتر احمد افراسیابی، بنیان‌گذار مرکز ملی کارست در ایران، که فوق‌لیسانس اول خود را رشته اکتشاف زمین‌شناسی از دانشگاه پنجاب پاکستان و فوق‌لیسانس دوم را در سال ۱۳۵۲ در زمینه زمین‌شناسی از امپریال کالج انگلستان دریافت کرده است.
در طول خدمت خود در وزارت نفت، دانشگاه شیراز و وزارت نیرو فعالیت می‌کرده و از وزارت نیرو پس از ۳۲ سال خدمت بازنشسته شده است. در حین خدمت، دکترای خود را در رشته هیدرولوژی کارست و منابع آبی از دانشگاه فنی اتریش دریافت کرده است.
چهره آفتاب‌سوخته و مصمم وی نشان از یک‌عمر فعالیت در کوه‌ها و دشت‌ها را دارد و به جرأت وی را می‌توان از کسانی خواند که زندگی خویش را در مطالعه و تحقیق آب، صرف کرده است.
● اهمیت منابع کارست در چیست؟
▪ اصولاً می‌دانید که ایران بعد از کشورهای آمریکا، چین و ترکیه، بالاتری درصد کارست را دارد و بیش از ۱۱ درصد سطح کشورمان را سازه‌های کارستی می‌پوشاند. چون این منابع کارستی اصولاً در ارتفاعات وجود دارند، دسترسی انسان‌ها به آنها کمتر است و به‌همین دلیل تقریباً دور از آلودگی‌های انسانی هستند. اهمیتی که این منابع دارند در احداث سازه‌هائی است که بر روی آنها انجام می‌شود به‌خصوص در کشور ما که سدهای زیادی در حال ساخت است و اکثر این سدها در تنگه‌ها و دره‌های کارستی احداث می‌شوند، بنابراین دانش مهندسی کارست اهمیت بسیاری دارد. از اهمیت‌های دیگر کارست نیز می‌توان به قابلیت آنها برای جذب توریست اشاره کرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

از کلیه قوانین و محدودیتهای حفاظت آب که ممکن است در محل زندگی شما اعمال شود، آگاه شوید و از آن تبعیت کنید.
▪ از آب حفاظت کنید، چون زندگی ما به آن وابسته است. هیچگاه به دلیل اینکه فرد دیگری مسوول پرداخت آب بها است، آب را هدر ندهید.
▪ موقع مسواک زدن شیر آب تصفیه شده را باز نگذارید.
▪ هنگام استحمام در فاصله بین شستن بدن و سرشویی، لزومی ندارد که شیرآب به طور پیوسته باز باشد.
▪ برای آب دادن به درختان، درختچه ها، بوته ها و گلها، از روش آبیاری قطره ای استفاده کنید.
▪ برای دوش گرفتن در حمام، زمان بگیرید و آن را به کمتر از ۵ دقیقه برسانید، با این روش ماهیانه حدود ۴۰۰۰ لیتر آب صرفه جویی خواهد شد.
▪ بهتر است برای شستن سبزی ها ابتدا آنها را در ظرفی بخیسانید و سپس آب بکشید.
▪ از جریان آب به منظور آب شدن یخ گوشت یا دیگر مواد غذایی منجمد استفاده نکنید.
▪ فرزندان خود را در مورد نیاز به حفاظت از آب آگاه کنید. از خرید اسباب بازی ها و سرگرمی هایی که به یک جریان ثابت آب نیازدارند، خودداری نمایید.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

یکی از بحران های امروزی که آن را بیشتر زاییده ی گسترش تکنولوژی و پیشرفتهای صنعتی و کشاورزی می دانند ، آلودگی محیط زیست است . محیط زیست را می توان آب، خاک، هوا و موجودات زنده دانست.
الف) آلودگی آب : فاضلاب و به عبارتی پساب بسیاری از کارخانه ها دارای مواد شیمیایی هستند ، باعث آلودگی آب می شود . به طور کلی ، اثر آلوده کننده های آب بر آبهای سطحی بیشتر مشهود است ، زیرا از طرفی تخلیه ی فاضلابهای صنعتی باعث تغییر ترکیب آب می شود و از سوی دیگر ، بارندگیهای شدید در هوای آلوده و همچنین شست و شوی زمینهای زراعتی آغشته به کودها و آفت کشها باعث ورود بسیاری مواد شیمیایی در آبهای سطحی و حتی آبهای زیر زمینی می شود.
پسابهای گرم صنعتی گرچه فاقد مواد شیمیایی هستند ، اما به علت به هم زدن شرایط زندگی آبزیان ، نوعی آلودگی معروف به آلودگی گرمایی در آب بوجود می آورند.
ب)آلودگی خاک : یک عامل مهم آلودگی خاکتجمع سالانه میلیونها زباله ، قوطی های کنسرو ، آهن اسقاطی ، کاغذ ، شیشه ، پلاستیک و ..... در محیط زیست است. چون اغلب این مواد توسط باکتریها تجزیه ناپذیرند یاسرعت تجزیه ی آنها بسیار کم است ، آثار آنها همچنان در خاک باقی می ماند و آلودگی خاک را سبب می شود . در حال حاضر ، روشهایی برای تهییه بیوگاز (گازی است که براثر انجام فرآیند های زیست شیمیایی باکتریها بر روی زباله ها بوجود می آید و درصد زیادی آن را گاز متان تشکیل می دهد.)از زباله ، بازیافت آهن از آهن اسقاطی ، بازیافت کاغذ از زباله های کاغذی و ....در حال تحقیق و اجراست که تاحدی از شدت این الودگیمی کاهد.عامل مهم دیگر در آلودگی خاک ، اضافی کودهای شیمیایی ، مواد حشره کش ، قارچ کش و علف کش است که برروی گیاهان یا زمین می پاشند. اغلب، اغلب این مواد ترکیب های سمی و کلر دارند که خود به خودتجزیه نمی شوند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

نقش آب در گردش کارخانجات صنایع غذیی بسیار مهم و حیاتی است، به طوری که نبود و یا کمبود آب مناسب باعث اختلال در کار تولید و یا تولید محصولات نامرغوب و غیر بهداشتی میشود. غالبا آب در صنایع غذایی به صورت های مختلف مانند شستشوی مواد خام، شستشوی وسایل و تجهیرات، انتقال حرارت، ایجاد بخار برای مصارف پخت و اتوکلاو کردن و غیره مورد استفاده قرار میگیرد. به علاوه ، آب یکی از اجزای تشکیل دهنده مواد خوراکی و آشامیدنی است و در مجموع، پایش کیفی آب مورد استفاده در کارخانجات مواد غذایی به منظور اطمینان از مناسب و بهداشتی بودن آن ضروری است.
گرچه هدف اصلی این تحقیق بررسی کیفیت میکروبی آب مورد مصرفی کارخانه های تهیه کننده مواد غذایی در تهران بود، اما بعضی از پارامترهای شیمیایی - فیزیکی مانند سختی آب، PH، طعم و بو و نیز تعیین کلر باقیمانده به عنوان یک شاخص مهم به منظور گندزدایی موثر آب نیز بررسی شد.
برای انجام تحقیق، پنجاه کارخانه از مجموع بیش از ۷۰۰ کارخانه مواد غذیی تهران بر حسب وفور و عرضه مواد غذایی بطور تصادفی انتخاب گردید. اطلاعات کلی در رابطه با سیستم تامین آب مصرفی کارخانه مانند منبع یا منابع تامین آب، حجم آب مصرفی، مخزن و یا مخازن ذخیره، روش گند زدایی و ... در فرمی که برای این منظور تهیه شده بود، جمع آوری گردید . سپس برای تعیین کیفیت میکروبی و شیمیایی آب، در چندین نوبت از نقاط مختلف شبکه نمونه برداری و در زمان و شرایط مناسب به آزمایشگاه منتقل و آزمایش های مربوط بر روی نمونه ها انجام شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

خلیج فارس آلوده ترین محیط زیست تاریخ جهان

استاد دکتر علی اکبر محمودیان
بخش یكم- چگونگی پیدایش آلودگی در منطقه
1-1. علت آلودگی: بمباران توسط بیش از 100 هزار یورش هوایی (سورتی پرواز) و حملات موشكی زمینی و دریایی در مدت 40 شبانه ‌روز بر سراسر خاك كویت و عراق و به طور متوسط در هر شبانه ‌روز 2500 پرواز، ایجاد تله‌های انفجاری و بالاخره به آتش كشیدن تمامی چاههای نفت كویت به وسیله عراق وضعیتی را در این دو سرزمین پدیدار ساخت كه شاید نظیرش در جای دیگر تاكنون دیده نشده است.
2-1. میزان و ابعاد تخریب: شدت و تداوم بی‌وقفه بمبارانها آنقدر بود كه امكان كمترین امداد را فراهم نمی‌ساخت. در دهه سوم روزهای جنگ گفته شد میزان تخریب بیش از جنگ جهانی دوم بوده است. بنابراین اگر آن جنگ در محدوده‌ای به تقریب 20 میلیون كیلومترمربع به انجام رسید و حدود 6 سال به طول انجامید، محدوده این جنگ كمتر از نیم‌میلیون كیلومترمربع و در زمانی حدود 40 روز به وقوع پیوست به عبارت دیگر تخریب این یورش 40 برابر و سرعت آن بیش از 50 برابر جنگ یاد شده بوده است. بنابراین عوارض وحشتناك این جنگ به مراتب بیش از رویدادهای رقت‌انگیزی بوده است كه تاكنون از جنگهای گذشته از هزاران گزارش گوناگون شنیده یا خوانده‌ایم.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب