مرجع تخصصی آب و فاضلاب

منطقه خلیج‌فارس و دریای عمان به لحاظ اهمیت استراتژیک و وجود بیش از ۶۵ درصد از کل نفت جهان و ۳۴ درصد از گاز جهان و صادرات روزانه ۲۵ میلیون بشکه نفت که حدود ۲۱ میلیون بشکه آن توسط نفتکش‌های غول‌پیکر و از طریق دریا حمل می‌گردد، همواره از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است. اما با توجه به وجود ۸ کشور ساحلی موجود در کنار این دریاها و استقرار فعالیت‌های مختلف این کشورها در حاشیه دریا و یا در داخل آن، موجب آن گردیده است که بررسی این منطقه با لحاظ نمودن این کشورها مدنظر قرار گیرد. وجود کشورهای بحرین، جمهوری اسلامی ایران، عراق، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان و لزوم مشارکت همگانی در حفظ محیط زیست منطقه و انجام هماهنگ برنامه‌های اجرائی موجب آن گردید که در ۲۳ آوریل سال ۱۹۷۸ میلادی طرح اجرائی برای حفاظت و توسعه محیط زیست دریائی و مناطق ساحلی، موسوم به کنوانسیون منطقه‌ای کویت ROPME توسط کشورها تصویب و در سال ۱۹۷۹ میلادی سازمان منطقه‌ای مذکور تشکیل گردد. لذا به لحاظ اهمیت موضوع، در این مختصر به بررسی منطقه مذکور که قسمت عمده آن نیز در محدوده آب‌های تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران قرار دارد، می‌پردازیم.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

جلبكهای دریایی یا Seaweed یا Macroalgae به لحاظ اهمیتی كه در جهان دارند، تخمین زده می شود كه كل تولید محصولات متنوع آنها معادل ۶ ـ ۵/۵ میلیارد دلار آمریكا در سال باشد(FAO)، كه حدود ۵ میلیارد دلار آمریكا به بخش فرآورده های غذایی و خوراك انسانی اختصاص می یابد و مابقی آن را كود و افزودنی های خوراك دام تشكیل می دهند. استفاده های صنعتی آن تقریبا ۸ ـ ۵/۷ میلیون تن (وزن تر) جلبك استحصالی از دریا یا پرورشی در سال است.برداشت تجاری آن در ۳۵ كشور جهان از نیمكره شمالی تا جنوبی، در آبهای سرد، معتدل تا تروپیكال صورت می گیرد. در ایران جلبك های دریایی در سواحل جنوبی كشور بویژه در سواحل سیستان و بلوچستان (چابهار) فراوان یافت می شوند كه بر اساس تقسیم بندی گیاه شناسان از هر سه گروه جلبك های سبز یا كلروفیت، جلبك های قهوه ای یا فیتوفیت و جلبك های قرمز یا رودوفیت در این منطقه وجود دارند. كشور چین یكی از بزرگترین تولید كنندگان جلبكهای خوراكی در دنیا بوده كه سالانه حدود ۵ میلیون تن برداشت می كند، بطوریكه در سال ۱۹۹۹، برداشت لامیناریای آن حدود ۵/۴ میلیون تن بوده و در حال حاضر نه تنها خود كفا بوده، بلكه یكی از بزرگترین صادر كننده لامیناریا بوده است. كشورهایی نظیر ژاپن، تایوان، كره ... نیز مدت طولانی است که در زمینه برداشت از دریا و پرورش فعالیت دارند و هر ساله میلیونها دلار ارز از تولید و صادرات آن بصورت خام یا بصورت عمل آوری شده ، بدست می آورند. بیش از ۱۸۵ گونه از جلبكها مصرف غذایی داشته كه از این مقدار ۲۵ گونه آن به جلبك های سبز، ۷۰ گونه آن به جلبكهای قهوه ای و ۹۰ گونه آن به جلبكهای قرمز اختصاص می یابد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آلودگی محیط زیست، از مهمترین مشکلاتی است که امروزه جهان با آن مواجه است. اگر کنترلی برروند رشد تصاعدی این پدیده انجام نگیرد با فاجعه محیط زیست روبرو خواهیم شد. در یک تعریف ساده، آلودگی محیط زیست عبارتست از هرگونه تغییر در ویژگیهای اجزای محیط زیست به طوری که استفاده پیشین از آنها را ناممکن کند و به طور مستقیم یا غیرمستقیم حیات موجودات زنده را به مخاطره اندازد.
برای کنترل و یا حذف آلودگی می بایستی منشاء تشکیل دهنده آلودگی را شناسایی کرده و راهکارهای لازم برای رفع آنرا بیابیم. صنعت نفت به ویژه عملیات پالایش از مواردی است که در ایجاد این آلودگی سهم زیادی دارد. در این میان عواملی چون افزایش کمّی تصفیه نفت خام به علت رشد تقاضا و احداث پالایشگاه های بزرگ به ویژه در کنار شهرها و مناطق پرجمعیت به علت صرفه جویی در هزینه های حمل و نقل، سبب افزایش میزان آلودگی، از سوی این صنایع شده است.
آلودگی هوا را می توان به عنوان نخستین مورد از آلاینده های پالایشگاهی، مطالعه و بررسی کرد. در پالایشگاه های ساده، پالایشگاه هایی که در آنها عمل تقطیر، تبدیلات کاتالیستی، تصفیه با هیدروژن و تأسیسات خارج از محل وجود دارد، مقدار کل نفت مصرف شده که شامل سوخت مصرفی و نفت به هدر رفته در عملیات تولیدی است نباید از۳/۵ درصد مقدار محصول بیشترشود. همچنین برای پالایشگاه هایی که دارای واحدهای تبدیلی ثانویه (Secondary Conversion Units) همچون هیدروکراکرها یا واحدهای تولید روانساز هستند، این مقدار نباید بیشتر از۶-۵ درصد و در برخی موارد تا۱۰ درصد محصول شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مثلاً احیای مستقیم Cr(iv) (سمی و محلول) به Cr(III) (كمتر سمی و نامحلول)، اكسیداسیون Mn(II)، انتقال فعال جیوه به خارج سلول توسط اپران mer و زیست درمانی به معنی استفاده از این موجودات در پاكسازی محیط از آلودگی هاست. می توان سویه های باكتری مهندسی شده ای ایجاد كرد كه توانایی زیادی در تجمع یون های فلزی داشته باشند. تلاش هایی كه در این راستا انجام شده شامل بیان بالای پپتیدها یا پروتئین هایی نظیر پلی هیستیدین ها یا متالوتیونین ها است كه به فلزات متصل می شوند.
فایتوكلاتین ها، كلات كننده های بیولوژیكی فلزات سنگین هستند كه وجود آنها در گیاهان و بعضی موجودات دیگر (مخمرها و نوعی نماتد) اثبات شده است. در گیاهان از ریشه به ساقه و برگ ها منتقل شده، باعث افزایش تجمع فلزات سنگین در برگ های گیاه می شوند. PCها، پپتیدهای غنی از سیستئین هستند كه در پاسخ به تنش فلزات سنگین ساخته می شوند. آنزیم دست اندركار سنتز، PC سنتتاز (EC۲.۳.۲.۱۵) است كه این پپتید را از گلوتاتیون می سازد. گلوتاتیون منبع اصلی تیول های غیرپروتئینی در بیشتر سلول های گیاهی است و نقش دهنده و پذیرنده الكترون را در بسیاری واكنش های بیولوژیكی ایفا می كند. طبیعت نوكلئوفیلی گروه تیول، در تشكیل باندهای مركاپتید و واكنش با الكتروفیل های انتخابی اهمیت به سزایی دارد. این واكنش به همراه پایداری نسبی و حلالیت بالای گوتاتین در آب، آن را برای حفظ گیاهان از تنش های محیطی از جمله تنش فلزات سنگین مناسب می كند. گلوتاتیون همچنین در سم زدایی از تركیبات آلی نقش دارد، یكی دیگر از وظایفی كه برای آن پیشنهاد شده است نقش آن در چرخه سلولی است به این ترتیب كه با افت مقدار گلوتاتین تقسیم سلولی در مریستم هایی غیر از مریستم ریشه كاهش می یابد. گلوتاتیون، همچنین در تشكیل آنتوسیانین ها و تجمع آنها در واكوئل نیز نقش دارد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

كشورهای پیشرفته غربی با بهر ه گیری از راهكارهای مختلف توانسته اند در جهت كنترل این بیماری در كشورهایشان موفق باشند. اما در همین حال این بیماری همچنان در كشورهای آسیایی و آفریقایی قربانی می گیرد. براساس بررسی سازمان بهداشت جهانی در سال ،۲۰۰۴ بیش از ۶۵ كشور در جهان با این بیماری دست به گریبانند. در این حال جنگ ها و نابسامانی های اقتصادی در كشورهای فقیر و در حال توسعه سبب می شود كه مسائل بهداشتی در این كشورها با مشكلاتی مواجه شود كه در ادامه سبب بروز بیماری هایی در این كشورها خواهد شد. از این جمله كشورها كه در حال حاضر نیز كارشناسان بهداشت در تلاش برای كاهش موانع بهداشتی آن هستند می توان عراق را نام برد. صندوق كودكان سازمان ملل متحد (یونیسف) در سال گذشته نسبت به افزایش تعداد كودكان مبتلا به این بیماری و دیگر بیماری های عفونی در عراق ابراز نگرانی كرد. در این كشور به سبب بروز جنگ و تخریب سیستم آب رسانی در برخی از قسمت ها، آب شهر با فاضلاب آلوده شده است. بیشتر مبتلایان به وبا در عراق كودكان هستند از سویی بسیاری از زائرین عراقی در اماكن مذهبی بهداشت را رعایت نمی كنند و این امر به گسترش این بیماری میكروبی كمك می كند. همسایگی این كشور با ایران كه چهل سال سابقه وبا دارد یكی از عوامل انتقال وبا به این كشور و دیگر كشورهای همسایه است. مسئولین در تلاشند تا آموزش همگانی وبا را در این كشور كنترل كنند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

● مقدمه
بسیاری از بیماری‌های واگیردار و نیز برخی از بیماری‌های غیر واگیر می‌توانند از طریق محیط به انسان منتقل شوند. در فرایند ابتلای انسان به بیماری‌هایی كه محیط در آنها نقش دارد، می‌توان سه ركن اساسی “منبع” ، “نحوه انتقال” و “حساسیت فرد” را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. این سه ركن به صورت یك ساختار زنجیره ای در اشاعه بیماری‌ها و عوارض زیست محیطی دخیل هستند. گرچه كنترل و حذف یك بیماری با منشاء، محیطی با حذف هر یك از این اركان ممكن است، ولی راهبرد اساسی بهداشت محیط ایجاد موانع متعدد در هر یك از این اركان است. این ایده به فلسفه ایجاد “موانع چندگانه” در سازگان یك بیماری موسوم است. این موانع چندگانه سرانجام شیوه مطمئن و موثری در مهار و پیشگیری بیماری‌های منتقله از محیط در اختیار خواهد گذاشت. در كنترل یك بیماری منتقله از محیط می‌توان به طور نظری راهكارهای مختلفی جهت مهار و حذف بیماری طراحی كرد. دیدگاه راهبردی بهداشت محیط در كنترل بیماری‌ها، ‌ایجاد و گسترش موانع متعدد در مسیر یك بیماری است در برقراری این موانع چندگانه همواره ملاحظات اقتصادی و هزینه - اثربخشی مهمترین عوامل خواهند بود. ذیلا به شرح و بسط معیارهای سه ركن مذكور كه نهایتا هدف كنترل و پیشگیری از بیماری‌های منتقله توسط محیط را دنبال می‌كنند، خواهیم پرداخت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

کنترل خوردگی و رسوب در سیستمهای آبی

کنترل (مونیتورینگ) خوردگی جزء ضروری ترین بخش از برنامه های بهسازی آب می باشد. تعیین نمودن ماده بازدارنده مؤثر و بدست آوردن میزان مطلوب و بهینه ای از مواد شیمیایی با بیشترین راندمان در این روش مورد استفاده قرار می گیرد.

منظور از مونیتورینگ خوردگی، تعیین و پیش بینی نمودن وضعیت خوردگی سیستم می باشد. بطور اساسی در مونیتورینگ 2 هدف مدنظر می باشد: 1) بدست آوردن اطلاعاتی از وضعیت و چگونگی تجهیزات (از لحاظ خوردگی) 2) تشریح اطلاعات بدست آمده براساس متغیرهای موجود (از قبیل pH، دما، کیفیت آب، مواد شیمیایی و غیره ...) که نتایج زیر را دربر دارد:

1-افزایش طول عمر تجهیزات کارخانه.

2-اصلاح و بهبود کیفیت محصولات کارخانه.

3-کاهش تعمیرات غیر ضروری کارخانه (تعویض تجهیزات).

4-کاهش در هزینه های عملیاتی و اپراتوری.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب