مرجع تخصصی آب و فاضلاب

بهداشت مسکن Housing Health
 

باتوجه به بعد و گستره مهندسی بهداشت محیط که   ،  به گوشه ای کوچک از طیف وسیع بهداشت مسکن که از جمله اقدامات نظارتی بهداشت محیط می باشد می پردازیم.

در نگاه اول به واژه بهداشت مسکن این دو کلمه جلب توجه می کند :

بهداشت : حفظ سلامت کامل جسمانی ، روانی و اجتماعی و نه تنها نداشتن نقص عضو .

مسکن : ساختمان و یا محلی که به عنوان سر پناه برای زندگی و ادامه حیات انسان مورد استفاده قرار گیرد و دارای تسهیلات و امکاناتی باشد که سلامت و بهداشت جسمی و روانی انسان را تضمین کند .

بهداشت مسکن : مجموع شرایط کمی و کیفی که نیازهای اساسی روحی و جسمی ساکنین مسکن را تامین و از بروز و انتقال بیماریهای واگیر و سوانح مختلف جلوگیری نماید . محلی که سرپناه انسان برای ادامه بهتر زندگی است و امکاناتی دارد که سلامت و بهداشت روانی و جسمانی انسان را تامین و تضمین می کند.

براساس پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی (WHO) رابطه بین شرایط مسکن و بهداشت انسان بر 6 اصل اساسی استوار است که برخی از این اصول خود شامل موارد فرعی دیگر می شوند، این 6 اصل کلی عبارتند از :

1) حفاظت در مقابل بیماریهای واگیر: این اصل موارد تامین آب سالم، بهداشت فردی و خانگی ، تهیه غذای سالم ،  زهکشی و جمع آوری آبهای سطحی ، دفع بهداشتی مدفوع، دفع مواد زائد جامد و حفاظتهای ساختمانی در مقابل انتقال بیماری را دربردارد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

نقش آلودگی آب بر سلامت مادران و نوزادان
 

آیا آب در سلامت زنان باردار یا نوزادان و کودکان نقش دارد و اگر بله چرا؟

 

بله نقش اساسی هم دارد با توجه به این‌که:

 

۹۰ درصد خون انسان از آب تشکیل شده است.

 

۷۰ درصد بدن انسان را آب تشکیل می‌دهد.

 

۷۵ درصد بافت‌های عضلانی آب است.

 

۷۸ درصد متوسط وزن مغز انسان از آب است.

 

۶۰ %آب بدن درون سلول‌هاست؛ ۴۰ درصد آن خارج از بافت سلولی قرار دارد.

 

هر خانم باردار به چه میزان آب طی روز نیازمند است؟

 

•هر انسانی برای زنده ماندن نیاز دارد که روزانه یک تا 3 لیتر آب بنوشد. اما یکی از نکاتی که کمتر به آن پرداخته شده، نوع آب و مقدار مناسب نوشیدن آب برای خانم‌های باردار است. معمولا به خانم‌های باردار پیشنهاد می‌شود در طول روز ۲. ۷ لیتر آب بنوشند... نوشیدن روزانه ۵ لیوان آب سالم می‌تواند ۷۹ درصد احتمال بروز سرطان سینه خانم‌ها و ۵۰ درصد سرطان پروستات همچنین ۴۵ درصد سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.

 

معمولا در دوران بارداری و به ‌طور متوسط، بین ۶ تا ۹ لیتر آب در بدن مادر جمع می‌شود که تقریبا ۱. ۸ تا ۲. ۵ لیتر از این آب را مایعات درون سلولی و بقیه آن را مایعات خارج سلولی تشکیل می‌دهند. نکته مهم اینجاست که اسمولاریته پلاسما بین ۸ تا ۱۰ میلی‌‌اسمول در کیلوگرم، در دوران بارداری کاهش می‌یابد. در واقع می‌توانیم غلظت خون را به اسمولاریته تشبیه کنیم و بگوییم که خون در دوران بارداری، کمی رقیق‌تر می‌شود و حجم آن هم افزایش می‌یابد. دلیل آن هم افزایش میزان مایعات بدن نسبت به مواد جامد است. در گذشته‌، نیاز بدن خانم‌های باردار به آب را با توجه به انرژی دریافتی مادر بیان می‌کردند. به عبارت ساده‌تر، به ازای هر کیلوکالری انرژی دریافتی، یک میلی‌لیتر آب، مثلا اگر یک خانم باردار، روزی ۲۲۰۰ کالری لازم داشته باشد، باید ۲۲۰۰ میلی‌لیتر  (۹ لیوان) آب بنوشد. ناگفته نماند که برای حفظ و کنترل حجم مایعات برون و درون سلولی، مادران باردار به الکترولیت‌هایی مانند سدیم و پتاسیم هم نیاز دارند که این الکترولیت‌ها با خوردن موادغذایی مختلف تامین می‌شوند.

 

دیگر چه چیزی در رابطه با مصرف آب برای زنان باردار و اطفال مهم است؟

 

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، آب ناسالم و غیربهداشتی سالانه موجب مرگ بیش از 5/۱ میلیون کودک زیر ۵‌‌ سال بر اثر ابتلا به بیماری اسهال می‌شود. مصرف آب ناسالم علاوه بر آسیب‌های دائمی بر رشد جسمی‌ و عقلی می‌تواند منجر به مرگ و میر و عوارض درکودکان شده، از سوی دیگر منجر به سقط و عوارض دیگر در مادران باردار شود. وجود فلزات سنگینی مثل نیترات، سرب و متابولیت‌های آن‌ها منجر به بروز عوارض نابخشودنی در مادران و نوزادان یا کودکان می‌شود.

 

 

 

نیترات چیست؟ و با چه مکانیسمی باعث عوارض در مادران باردار و اطفال می‌شود؟

 

•این یون در آب آشامیدنی دو اثر نامطلوب بهداشتی دارد که عبارتند از ایجاد بیماری مت‌هموگلوبینمیا در نوزادان و ایجاد ترکیبات سرطانزای نیتروز آمین در بزرگسالان. نوزادان فاقد فلور باکتریایی طبیعی در روده خود بوده و زنان باردار به دلیل آن‌که اسید معده‌شان کمتر از بقیه افراد است، امکان خطر در آن‌ها بیشتر است زیرا نمی‌توانند نیتریت ناشی از احیای نیترات را در معده تحمل کنند. جذب نیترات به خون در نوزادان موجب جلوگیری از انتقال اکسیژن و در نهایت احتمال بیماری مت‌هموگلوبین می‌شود که به این حالت، بیماری «نوزادآبی» گفته می‌شود.

 

 مچنین نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند در صورتی که شیر خشک آن‌ها با آب آشامیدنی شهری حاوی نیترات بالا مخلوط شود ۸۰ برابر بیشتر از کودکی که با شیر مادر تغذیه می‌شود نیترات دریافت می‌کنند که آسیب‌های بسیاری را در پی خواهد داشت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب
 

بکارگیری پرتو فرابنفش در فرایند پالایش آب و تصفیه فاضلاب روشی شناخته شده برای جایگزینی مواد شیمیایی گندزدا از قبیل کلر میباشد. پرتو فرابنفش عمل ضد عفونی  را به طور موثر و بدون تولید ترکیبات مشکل زای جانبی ناشی از گندزداهای شیمیایی از قبیل کلر انجام میدهد.

بکارگیری پرتو فرابنفش در فرایند پالایش آب و تصفیه فاضلاب روشی شناخته شده برای جایگزینی مواد شیمیایی گندزدا از قبیل کلر میباشد. پرتو فرابنفش عمل ضد عفونی  را به طور موثر و بدون تولید ترکیبات مشکل زای جانبی ناشی از گندزداهای شیمیایی از قبیل کلر انجام میدهد.

مناسب ترین زمان برای بازبینی استراتژی کلی فرایند گندزدایی در تصفیه خانه ها و شبکه توزیع آب شهری، زمان نوسازی تاسیسات موجود تصفیه آب آشامیدنی و یا در خلال طراحی تاسیسات جدید می باشد. گندزدایی مقدماتی و ثانویه شبکه توزیع آب‌‌،‌‌ هر دو بایستی در قالب یک استراتژی کلی گندزدایی گنجانده شوند. در این مقاله مقایسه ای بین گندزداهای شیمیایی وUV  به عمل آمده و تاثیرات انتخاب هر یک تشریح گردیده است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

-        فسفر آب از طریق رعد و برق تأمین می گردد.

-        در پساب ته نشینی ثانویه BOD  معلّق، تقریباً 3 برابر BOD محلول است.

-        در پساب ته نشینی اولیه BOD  محلول بیشتر از BOD معلّق است.

-        گستره مساحت سطح کربن فعال از 500 تا 1500 متر مربع در هر گرم گزارش شده است.

-        در تصفیه خانه های فاضلاب، اگر فاضلاب را قبل از ورود به حوض هوادهی ازن زنی نمائیم BOD بالا می رود ولی COD تغییر نمی کند.

-        بین کدورت و غلظت جامدات معلق در فاضلاب هیچ رابطه ای وجود ندارد امّا در پساب حوضجه های ته نشینی ثانویه در یک سیستم تصفیه بیولوژیکیبین کدورت و جامدات معلق رابطه زیر وجود دارد:

Suspended Solid (mg/lit)=(2.3-2.4)*Turbidity(NTU)

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

استاندارد 1053 آب

حداکثر مقدار مجاز مواد شیمیایی کافی موجود درآب آشامیدنی در جدول شماره 4 آمده است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

استاندارد 1011 آب

ویژگیهای میکروبیولوژیکی آب

مقدمه

مطالعات همه گیر شناسی[1]بیانگر این مسئله است که مصرف آب آلوده چه بصورت مستقیم و چه از طریق استفاده از آن برای مقاصد بهداشت فردی یا تفریح می تواند سلامت انسان را به خطر بیاندازد. لذا برقراری ضوابط و استانداردهائی به منظور ارتقاء سطح بهداشت و پیش گیری از بیماریها ضروری است.

هدف:

1- هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگیهای میکروبیولوژیکی آب آشامیدنی و آب مصرفی استخرهای شنا می باشد.

 2- تعاریف 

2-1 کلیفرم ها [2]

 منظور از کلیفر م ها باسیل های گرم منفی، بدون اسپور، هوازی و بی هوازی اختیاری است که ساکن روده بزرگ انسان و حیوانات خونگرم بوده و قادر به تخمیر قند لاکتوز و تولید اسید و گاز در دمای 35 تا 37 درجه سلسیوس می باشد.

2-2 کلیفرم های گرماپای [3]

همان کلیفرم های تعریف شده در بند 2-1 هستند که قادر به تخمیر قند لاکتوز تولید اسید و گاز در دمای 44 تا 45 درجه سلسیوس نیز می باشند . بیشتر شامل گونه های اشرشیاکلی کلبسیلا، آنتروباکترو وسیتروباکتر است.

2-3 اشرشیاکلی[4]

 آن دسته از کلیفرم های گرماپای هستند که در دمای 44 تا 45 درجه سلسیوس قادر به تولید اندول از تریپتوفان  هستند.

 2-4- آلودگی آب آشامیدنی :

 بطور کلی آب خام حاوی دو دسته میکروارگانیسم است. دسته اول که میکروارگانیسم های دائمی [5](پایا) نامیده می شوند به طور طبیعی ساکن آب بوده، دارای نیازهای غذایی کمی هستند و بیشتر شامل باکتری های گرم منفی مانند گونه های اسینتو باکتر[6] فلاووباکتریوم [7] ، کرومو باکتریوم [8] می باشد. دسته دیگر که میکروارگانیسم های گذرا[9]نامیده می شوند از محیط اطراف (از طریق خاک، انسان یا حیوان) به آب انتقال می یابند و میکروارگانیسم های بیماری زا در این دسته قرار
می گیرند. میکروارگانیسم هائی کـه از طریق خوردن آب آلـوده ایـجاد بیـمـاری
مي كنند شامل گونه هاي سالمونلا، شیـگلااشرشیاکـلی،ویبـــریوکلرا[10]،کمپیلوباکترژژونی[11]کریپتوسپوریدیوم[12]  آنتامباهیستولیتیکا [13]وژیاردیا [14]، بالانتیدیوم کلی [15]، و آسکاریس [16]، می باشد.  

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روشها و اقدامات اصلی و ضروری تصفیه آب درمحل مصرف در شرایط اضطراری :

1-     جوشاندن :

جوشاندن اولین روش گندزدایی آب شرب بوده است و مطمئن ترین روش برای حذف تمام انواع عوامل بیماری زا به ویژه در منابع آب سطحی و آب چاهها است . با جوشاندن آب به مدت 3 دقیقه در سطح تراز دریا ، 5 تا 20 دقیقه بسته به ارتفاع از سطح دریا، اکثر عوامل بیماری زا حذف می شود . آب جوشیده شده را در ظرف دربسته به مدت 24 ساعت می توان نگهداری نمود.

2-   گندزدایی با کمک نور خورشید :

گندزدایی با نور خورشید اغلب از جمله روشهای ساده ، در دسترس و بدون نیاز به تجهیزات پیچیده و قابل اجرا درمحل مورد نیاز است بطری پلاستیکی شفاف از جنس (PET) مانند بطری های نوشابه خانواده مهم ترین وسیله مورد نیاز برای این روش است . ابتدا باید بطری ها را با آب و مایع ظرف شویی شستشو دهید و سپس 3 بطری را از آب پر نموده و 20ثانیه تکان داده و سپس بقیه بطری را از آب پر نمایید . بطریها باید به حالت افقی روی پشت بام در معرض نور خورشید قرار گیرد و پس از 6 ساعت تابش نور خوشید اغلب میکروبهای بیماری زا از بین می رود . برای موثر بودن این روش بهتر است آبهای با کمترین کدورت استفاده شوند . آب گندزدایی شده به این روش را تا 48 ساعت می توان نگهداری نمود .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

كيفيت باكتريولوژي آب آشاميدني را ميتوان از طريق نمونه هاي متوالي كه در طول مدت زمان معيني جمع آوري شده، ارزيابي نمود. خطر عمده اي كه همراه آب آشاميدني مي باشد، عبارتست از احتمال آلودگي آن بوسيله فاضلاب يا مدفوع انساني، اگر چنين آلودگي رخ داده باشد ممكن است آب باعث انتقال باكتري هاي بيماريزا روده اي گردد با آنكه روشهاي جديد باكتريولوژيك امكان تعيين باكتري هاي بيماري زا را در آب به وجود آورده، ولي جدا كردن آنها از نمونه هاي آب آشاميدني به صورت روزمره عملي نيست.

دلايل استفاده از كليفرم روده اي به عنوان شاخص معرف آلودگي آب به فاضلاب انساني عبارتند از:

تعداد (غلظت): تعداد بالاي اين باكتري هادر روده (روزانه هر نفر 100 تا 400 ميليارد كليفرم دفع مي كند)، به طوري كه حتي در اثر رقيق شدن هاي مكرر هم، مي توان اطمينان داشت كه اگر هر نوع باكتري در نمونه باشد، حتماً كليفرم روده اي هم وجود دارد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب