مرجع تخصصی آب و فاضلاب

با وجود اینکه حدود یک قرن از ورود هیدرازین به صنایع مختلف می‌گذرد، شروع بررسی تاثیرات این ماده بر بدن انسان و محیط زیست بصورت جدی به زمانی برمی‌گردد که برخی از ترکیبات هیدرازین بعـنوان دارو در درمان بیماری‌ها بکار برده شد. منابع طبیعی ورود هیدرازین به محیط زیست اولین منبعی که در آن هیدرازین وجود دارد، گیاه توتون است. طبق مطالعات انجام گرفته ، در هر نخ سیگار حدود 23 تا 43 نانو گرم هیدرازین وجود دارد. همچنین بررسی‌های انجام گرفته نشان داده است که برخی آنزیمهای نیتروژناز نیز منبع دیگری برای هیدرازین هستند. در عملکرد آنزیمهایی که در تثبیت نیتروژن خاک دخالت دارند، هیدرازین بعنوان حد واسط وجود دارد. منابع مصنوعی هیدرازین هیدرازین در حین استفاده در محیط‌های باز و نیز به هنگام ذخیره‌سازی و حمل و نقل وارد جو می‌شود. در آلمان ، ضریب نشر آن در جو در حین تولید حدود 0.06 تا 0.08 کیلوگرم بر تن تخمین زده شده است. گفته شده است که حدود 0.2 تا 0.3 کیلوگرم از هر تُن هیدرازین مورد استفاده ، وارد جو می‌شود. تخلیه تصادفی به آب ، هوا و خاک در حین حمل و نقل ، استعمال و از بین بردن نادرست ضایعات هیدرازین در مقادیر زیاد نیز می‌تواند باعث آلودگی محیط با هیدرازین شود. حمل و نقل هیدرازین طبق مقررات بین المللی ، حمل و نقل هیدرازین آبدار و محلول‌های آبی آن ، باید در ظروف فلزی با لایه‌های پلی اتیلن ، ظروف فولادی یا پلاستیکی در بسته صورت گیرد. در برخی از نیروگاه‌های کشور که عمده‌ترین مصرف‌کننده هیدرازین در کشورند، متاسفانه هیدرازین اغلب بدون رعـایت کوچکترین موارد ایمنی جابجا و مصرف می‌شود. دفع ضایعات هیدرازین برای دفع ضایعات هیدرازین ، آن را دست کم تا غلظت 400 گرم بر لیتر رقیق و سپس با محلول رقیق اسید سولفوریک ، خنثی و به همراه آب زیاد وارد فاضلاب می‌کنند. محلولهای 0.1 میلی گرم برلیتر هیدرازین می‌تواند برای موجودات آبزی سمی باشد. از روشهای دیگر دفع ضایعات هیدرازین می‌توان به سوزاندن هیدرازین با حلالهای هیدروکربنی ، رقیق کردن با آب زیاد و اکسایش با موادی مانند هیدروژن پروکسید و کلسیم هیپوکاریت اشاره کرد. انتشار و پراکندگی و جابجایی هیدرازین در محیط فشار بخار هیدرازین خالص در دماهای معمولی بسیار پایین است. ولی با وجود این سرعت تبخیر آن از سطح مایع به حدی است که می‌تواند در شرایط جوی نامطلوب (سکون نسبی هوا) در فاصله 2 کیلومتری محل ریزش هیدرازین (در جهت باد) غلظت بخار آب هیدرازین را در جو محیط به حدود چهار Mg\m3هوا برساند که این مقدار ، هر چند ممکن است از لحاظ بویایی قابل تشخیص نباشد، ولی از لحاظ خطرهای تنفسی برای موجودات زنده قابل توجه و خطرناک است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

در دو دهه اخیر به ویژه در سال‌های پایانی قرن بیستم آب به‌عنوان یک موضوع مهم در کانون مباحثات و مذاکرات بین‌المللی قرار گرفته است و تقریباً هیچ نشست بین‌المللی که در آن آتیه اداره جهان در هزاره سوم میلادی مطرح می‌باشد را نمی‌توان سراغ گرفت که آب و مدیریت آن به‌صورت یکی از اصلی‌ترین عوامل و عناصر در دستور کار آن قرار نداشته باشد، اگر در گذشته مشکلات و مسائل مدیریت آب در مقیاس محلی مطرح بود اکنون و در آینده این مشکلات در مقیاس ملی و منطقه‌ای و حتی جهانی بروز خواهد نمود در کشور ما نیز حفاظت از منابع آب و خاک و مدیریت مشارکتی بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات آبی موضوع قابل توجه و مهمی است که بایستی جدی تلقی شود و عدم توجه به این امر خسارت فراوانی خواهد داشت که جبران آن بسیار دشوار است.
از طرفی به علت ساختار دولتی مطالعه، اجراء و بهره‌برداری و نگهداری پروژه‌های تأمین، انتقال و توزیع آب بدون مشارکت بهره‌برداران در امور فوق علی‌رغم سیاست‌های کلان دولت در برنامه‌های ۲،۳و۴ در تصویب مفاد قانونی در زمینه اعمال مدیریت بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی توسط تشکل‌های مناسب بهره‌برداران، بر اساس تحقیقات و پژوهش‌های انجام یافته به دلیل عدم اجرای مواد قانونی موجود و وجود خلاءهای قانونی دیگر که می‌توان به‌عنوان نمونه به مواردی هم‌چون نحوه ایفای نقش تشکل‌های آب‌بران با هدف کاهش تصدی‌گری دولت، نحوه پایداری تشکل‌های آب‌بران، مکانیزم تعیین هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری از محل آب‌بها و ... اشاره کرد این امر مسکوت مانده است و عدم رعایت موارد ذکر شده باعث فرسوده شدن زودهنگام تأسیسات آبی، کاهش عمر مفید تأسیسات و ابنیه‌ها، کاهش راندمان آبیاری و تولید و سردرگمی بهره‌برداران و در نتیجه تلفات بسیار زیاد آب در این بخش شده است.
در این مقاله به‌طور مشروع به مشکلات موجود، ضرورت‌ها و خلاء‌های قانونی و هم‌چنین مواد قانونی اجراء نشده در این زمینه پرداخته شده است و متعاقب آن با توجه به تجربیات نگارندگان این مقاله پیشنهاداتی جهت ساماندهی نظام بهره‌برداری و چگونگی روند ایجاد تشکل‌های آب‌بران در راستای رویکرد جهانی و سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی به منظور ارتقاء فرهنگ مشارکت بهره‌برداران در امور مربوط به مدیریت تأمین، انتقال و توزیع آب و نگهداری تأسیسات آبی ارائه می‌گردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

سیر تولید در صنعت آب کشور، مشکلات و موانع پیش روی تولیدکنندگان و نظارت و حمایت دولت دغدغه‌هائی است که دست‌اندرکاران با آن روبه‌رو هستند. در این مبحث ماحصل گفتگوی خسرو رفیعی مدیرمسئول نشریه مهرآب با آقایان مهندس احمد رحمان‌داد مدیرعامل شرکت آدلران، مهندس سیدحسین طالب‌پور مدیرعامل شرکت آب ایران، با موضوع بحران تواید در صنعت آب کشور از نظرتان می‌گذرد.
● رفیعی: سال گذشته قرار بر این بود که عملیات لوله‌گذاری فاضلاب تهران بودجه‌ای اختصاصی پیدا کند که انجام نشد و قرار بود که از سازمان صندوق توسعه اسلامی اقدام شود که در آن‌جا هم موفق نبودیم. از طرف دیگر ۵ میلیارد تومان از طریق بودجه‌های عمومی قرار بود که به فاضلاب تهران داده شود که متأسفانه آن هم عملی نشد و از همه مهمتر این تعرفه‌هائی که برای شبکه فاضلاب تهران پیش‌بینی شده به یکباره قیمت انشعاب‌های تهران به یک دهم سال گذشته رسیده که این امر باعث شده که مشترکین سال‌های گذشته برای پس گرفتن حق انشعاب خودشان مراجعه کردند
نتیجه این‌که درآمد پائین آمد و بودجه اختصاص پیدا نکرد آن هم برای طرح فاضلاب تهران که مهمترین طرح محیط زیستی کشور اعلام شده، به هر حال بحث بحران آب با بارش نسبتاً خوب امسال کمی تلطیف شد اما اوضاع این‌گونه نخواهد ماند. با توجه به مسائل گفته شده موقعیت صنعت آب را نسبت به چند سال پیش چگونه می‌بینید؟ و به نظر شما ما در حال پیشرفت هستیم یا درجا زدن؟ به‌خصوص که امروز بحث خصوصی‌سازی هم مطرح است؟
● طالب‌پور: بنده از سال ۵۱ در این صنعت حضور دارم، کار را در یک شرکت تصفیه استخر آغاز کردم. بعد در سال ۵۶ شرکت آب ایران را تأسیس کردیم.
تا قبل از سال ۵۷ به شرکت‌ها برای معرفی رسوب‌گیری مراجعه می‌شد، به علت کم بودن هزینه دیگ بخار شرکت‌ها خیلی به رسوب‌گیر توجه نمی‌کردند و اما پس از سال ۵۷ به علت واقعی شدن هزینه دیگ بخار با دلار ۷ تومان کسی دیگ بخار تحویل به آنها نمی‌داد که کم‌کم به سراغ رسوب‌گیر و سخت‌گیر آمدند و به دنبال اطلاعات در این زمینه بودند اما در همین مقطع زمانی یعنی سال ۵۷و۵۸و۵۹ هم به دلیل جنگ و هم به دلیل مسائل دیگر شاهد تعطیلی بودیم و در مورد استخرهای خانگی حتی صحبت هم نمی‌شد. لذا این صنعت هم‌چنان درجا زد تا این‌که کم‌کم بحث درخواست آب مطرح شد و اولین نمایشگاه توسط مهندس زنگنه به نام آب و آب و فاضلاب و کشاورزی در نمایشگاه بین‌المللی راه‌اندازی شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

کم آبی و پس لرزه های ناشی از آن بیش از هر موضوع دیگری کشور ایران را درسال ۸۷ تحت تاثیر خود قرار داده است. با گذشت ۴ ماه از سال ، طی ماه های اخیر بر اساس آمارهای موجود وضعیت ذخیره آب سدهای کشوردروضعیت هشدار قرار گرفته و به تبع آن تولید برق ، تا مین آب شرب شهرهای کوچک و بزرگ و روستاهای کشور و همچنین آب لازم برای کشاورزی در مناطق مختلف کشور از این بحران تاثیر پذیرفته اند. خشکسالی و کم آبی سال آبی ۸۶ و ۸۷ در منطقه و ایران یکی ازخشکسالیهای کم سابقه در دهه های اخیر ایران است.
ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک جغرافیایی که دو سوم خاک کشور را فرا گرفته و بخش کوچکی از آن را جلگه های حاصلخیز تشکیل داده از جمله مناطقی است که طی سال های متمادی هر از گاهی با بحران خشکسالی مواجه بوده است.
به طوری که اگر بارندگی و بارش در سال آبی که از نیمه دوم سال آغاز شده و اواخر نیمه نخست سال بعد به پایان می رسد در حد کافی نباشد انواع و اقسام هشدارهای مربوط به آن از جمله جیره بندی و امثال آن به موضوع روز جامعه تبدیل می شود. در ماه های ابتدای نیمه دوم سال ۸۶ بسیاری از دستگاه های دست اندرکار در موضوع آب و خشکسالی خبر از سالی همراه با ۲۰ درصد کاهش بارندگی برای ایران داده بودند اما آمارهای اواخر بهمن به نحوی بود که ۲۵ درصد کاهش را نشان می داد و اسفندماه نیز خشک ترین ماه های سال در ۴۰ سال اخیر برای کشور رقم خورد تا به فاصله چند ماه بعد بسیاری از استان های ایران در مرز خشکسالی به سر برند.براساس آمارها، در مجموع سال آبی اخیر ۱۰۰ میلیارد مترمکعب کاهش بارش را نسبت به متوسط داشته ایم و کشور با ۲۰ میلیارد مترمکعب کاهش روان آب مواجه شده است.
از سوی دیگر با وجود کمبود میانگین بارندگی در کشور و وجود منابع آب معدود، دو برابر شدن جمعیت کشور طی چند سال گذشته، سرانه آب را در کشور افزایش داده است. بر این اساس طی دهه های اخیرانجام پروژه های سد سازی برای تامین آب و نیروی برق در کشور مورد توجه قرار گرفته و طی سال های گذشته دولت ها را واداشته تا منابع عظیمی از پول را در راه تامین این امر سرمایه گذاری کنند تا جاییکه ایران جزو سه کشور بزرگ سدساز منطقه قرار گرفته است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب اکنون حکم نفت را پیدا کرده است. سیاستمداران غربی و مصرف کنندگان از افت اوضاع اقتصادی و افزایش بهای نفت ناخشنود هستند، اما از شرق آفریقا خبر می رسد در حالی که اکثریت فزاینده مردم جهان با کمتر از یک دلار در روز سر می کنند، حالا دعوا بر سر مایعی که سوخت بدن انسانها است بیشتر از مایعی است که سوخت خودروهای آنها است.
من (نگارنده این سطور) چهار ماه گذشته را به گزارش خبرهایی از اتیوپی و کنیا در باره آب گذرانده ام. این دو کشور طلایه دار بحران جهانی عن قریب بر سر آب هستند. در ژانویه سال میلادی جاری بعد از آنکه به اتیوپی رسیدم، مدیر یکی از سازمانهای غیردولتی امور آب به من گفت:”الکس، همانطوری که می دانی، جنگ جهانی سوم بر سر آب خواهد بود، نه بر سر نفت.” طی چند ماه بعد من مشابه این حرف را از امدادگران و محققان مختلفی در سراسر آن منطقه شنیدم. در آن کشورها، زنان هر روز برای جمع آوری آب کیلومترها راه می روند، کاهش آب رودخانه ها کشاورزان آفریقایی را به جان هم انداخته و به منازعات مرگباری کشانده و تلاش برای آبیاری مناطق کشاورزی نیز باعث کاهش ذخایر آبی شهرها شده است. تصویر بزرگتری که خبرهای کوچکتر به آن اشاره دارد، فاجعه زیست محیطی قحطی آب و مناقشه بر سر منابع آن است که میلیونها نفر را با تبعاتش مبتلا خواهد ساخت.
مناطق مختلفی از اراضی حاصلخیز کوهستانی اتیوپی مملو از اردوگاههای پناهندگانی است که بواسطه جنگ و مناقشه بر سر آب در دیگر نقاط آن کشور آواره شده اند.
چند کیلومتر آن طرف تر از شهر باستانی و مسلمان نشین حراره و در امتداد بستر خشک یک رودخانه، یکی از همین اردوگاهها واقع شده که ۵۰۰۰ سومالی تبار را در خود جا داده است. آنها از درگیریهای قبیله ای در منطقه اوگادن بر سر آب و مرتع فرار کرده اند. این اردوگاه متشکل از کلبه ها و آلاچیق های چوبی با روکشهای پلاستیکی و یا هر چیز دیگری است که خانواده ها توانسته اند از میان زباله ها پیدا کنند تا با آن خود را در برابر تابش آفتاب سوزان استوایی حفاظت کنند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اصل ۴۴ قانون‌اساسی سیاست‌های کلی نظام را به بخش دولتی، تعاونی و خصوصی تقسیم و وظایف هر بخش را مشخص می‌سازد.
بخش دولتی شامل کلیه صنایع بزرگ و مادر، بازرگانی خارجی، معادن بزرگ، بانکداری؛ بیمه، تأمین نیرو، سدها و شبکه‌های بزرگ آب‌رسانی، رادیو و تلویزیون، پست و تلگراف و تلفن هواپیمائی، کشتیرانی، راه و آهن و مانند اینهاست که به‌صورت مالکیت عمومی در اختیار دولت است.
بخش تعاون شامل شرکت‌ها و مؤسسات تعاونی تولید و توزیع است که در شهر و روستا بر طبق ضوابط اسلامی تشکیل می‌شود و بخش خصوصی شامل آن قسمت از کشاورزی، دامداری، صنعت، تجارت و خدمات می‌شود که مکمل فعالیت‌های دولتی و تعاونی است.
شتاب بخشیدن به رشد اقتصادی، گسترش مالکیت در سطح عموم مردم به‌منظور تأمین عدالت اجتماعی، ارتقاء کارآئی بنگاه‌های اقتصادی و بهره‌وری منابع مادی و انسانی و فناوری، افزایش رقابت‌پذیری در اقتصاد ملی، افزایش سهم بخش‌های تعاونی و خصوصی در توسعه اقتصادی، کاهش بار مالی و مدیریتی دولت در تصدی فعالیت‌های تجاری، اقتصادی، خدماتی از جمله اهداف اصل ۴۴ قانون اساسی است.
خصوصی‌سازی و ایجاد تعاونی‌ها در جهان امروز به‌عنوان ابزاری است جهت ایجاد انگیزه در افزایش کارآئی و پیشرفت، کیفیت محصول صنایع و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از مشکلات دولت‌ها در طول تاریخ وابسته کردن اکثر تولیدات، خدمات، تجاری و صنعت به دولت بوده و آن را در انحصار قرار داده و نوعی بی‌تفاوتی و دلسردی را موجب گردیده‌اند. کشورهای توسعه یافته در این زمینه برای کاهش فعالیت‌ها در بخش دولتی حرکت‌های وسیعی را از چندین دهه قبل آغاز کرده‌‌اند که در بسیاری موارد موفق عمل کرده و در برخی از فعالیت‌ها تجربه شکست را هم داشته‌اند و خصوصی‌سازی را نباید در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه با یکدیگر مقایسه کنیم.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب را به خاطر بسپار شرایط زیست محیطی با بروز پدیده خشکسالی سخت می شود

مصرف بی حد و حصر، آب را به «تشنگی» کشانده ایم و هنوز ادامه می دهیم. خشکسالی و کم آبی به تازگی ما را غافلگیر نکرده است چون اقلیم ما همیشه روزگار با کمبود آب مواجه بوده و خواهد بود. به عبارت دیگر ما عنصر آب مایه حیات را با اسراف، بدون هیچ نوع کنترل، حس مسئولیت پذیری و فرهنگ سازی در مصرف بهینه غافلگیر کرده و اینک با رفتار خود، در مضیقه آب قرار گرفته ایم. همچنان که پیش بینی می شود محصولات زراعی به ویژه از نوع دیم کاهش یابد.

اکنون ناگزیریم کمربندهای صرفه جویی را با غلبه بر افراط و بی خیالی، محکم ببندیم اگر طالب آنیم که با خشکسالی مقابله کنیم، آب همچون گذشته در سیستم لوله کشی خانه و مغازه و دشت و اداره و وزارتخانه و ... جریان مناسب داشته باشد.
مردم و متولیان امور از وضعیت و میزان آب کشور اطلاع جامع و کامل دارند و راهکارهای مقابله با خشکسالی را در صرفه جویی عمومی می دانند اما این سوال پیش می آید، دستگاه های مربوطه و مدیریتی تا چقدر فرهنگ سازی کرده اند؟ راه های مشهود همگانی در سراسر کشور در زمینه مصرف بهینه چه طور و چگونه بوده است؟... گرچه گفته شده تعدادی کتابچه حاوی راهنمایی و توصیه برای مردم چاپ شده است، اما چند در میلیون از مردم شهرنشین و روستانشین توانسته اند از این نوع کتابچه ها بهره مند شوند؟آیا اصلاً تبلیغی حداقل به حد تبلیغات خرید تنقلات، در رسانه ها انجام شده است؟
جای خالی فرهنگ سازی
کنار پیاده رو در حاشیه باغچه روبروی مغازه اش دقایقی است که به بدنه یک وسیله جا به جا کردن کالای سبک وزن، تکیه زده و با آشنایی گرم صحبت است.
پس از خداحافظی با او، به سراغ «عابد» مغازه دار و فروشنده وسایل تزئینی اتومبیل می روم. از او درباره علت عدم رعایت مردم در مصرف درست آب، برق و ... می پرسم. وی معتقد است که فرهنگ سازی کامل و فراگیر از طریق رسانه های جمعی و متولیان مربوطه صورت نگرفته ، در حالی که این یک ضرورت است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

الگوی مصرف بهینه برای صرفه جویی در مصرف آب به شرح زیر اعلام شد:
▪ جدول استاندارد مصرف آب آشامیدنی براساس ۱۳۰ لیتر برای یک نفر در روز
ـ استحمام ۴۳ لیتر نظافت خانه و آبیاری باغچه ۵/۸ لیتر
ـ دستشویی ۲۶ لیتر کولر و تهویه ۵/۴ لیتر
ـ لباسشویی ۵/۱۷ لیتر آشامیدنی و غیره ۵/۴ لیتر
ـ پخت و پز ۱۳ لیتر ظرفشویی ۱۳ لیتر
ـ جمع کل ۱۳۰ لیتر در روز
رروش هایی که در خانه، محل کار و یا در سطح شهر می توان این الگو را پیاده کرد، به شرح زیر پیشنهاد می شود:
▪ موقع مسواک زدن شیرآب تصفیه شده را باز نگذارید.
▪ آب پخش کن دوش حمام را با نوع جدید آن (سردوش مصرف) تعویض کنید.
▪ برای آب دادن به درختان، درختچه ها، بوته ها و گل ها از روش آبیاری قطره ای استفاده کنید.
▪ برای دوش گرفتن در حمام، زمان بگیرید و آن را به کمتر از ۵ دقیقه برسانید، با این روش ماهیانه حدود ۴۰۰۰ لیتر آب صرفه جویی خواهد شد.
▪ بهتر است برای شستن سبزی ها ابتدا آنها را در ظرفی بخیسانید و سپس آب بکشید.
▪ از جریان آب به منظور آب شدن یخ گوشت یا دیگر مواد غذایی منجمد استفاده نکنید، برای آب شدن یخ مواد خوراکی منجمد، آن را در هوای آزاد قرار دهید.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب